Ngành Khí tượng thủy văn cần phát triển theo hướng phục vụ và dịch vụ như thế nào trong thời gian tới

Hiện đại hóa cơ sở hạ tầng KTTV và đào tạo nhân lực

Ngành KTTV tập trung quy hoạch và tối ưu hóa dữ liệu, hoàn thiện hệ thống quản trị dữ liệu tập trung; nâng cấp hệ thống tính toán hiệu năng cao; tăng cường ảo hóa hệ thống công nghệ thông tin tại Data Center. Ngành chú trọng tăng cường mật độ trạm quan trắc bề mặt và tự động; nâng cao năng lực hệ thống công nghệ thông tin và truyền tin.

Ngành KTTV đã chú trọng đến công tác phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu vận hành trang thiết bị, công nghệ mới thông qua nhiều hình thức như: Các chương trình hợp tác quốc tế, các đề án, dự án, nhiệm vụ chuyên môn, sự chủ động của các đơn vị, cá nhân... chất lượng nguồn nhân lực của ngành đã được nâng lên. Nhiều cán bộ trong ngành được cử đi đào tạo ở các quốc gia tiên tiến trên thế giới đã tiếp cận được nhiều công nghệ, thiết bị hiện đại của thế giới áp dụng vào tác nghiệp tại các đơn vị của ngành, góp phần nâng cao chất lượng các sản phẩm KTTV. Trong thời đại 4.0, để đưa ra những sản phẩm dự báo tin cậy và kịp thời, các thiết bị máy móc đã được nâng cấp với công suất cao hơn, tự động hóa nhiều hơn, vì thế mấu chốt là có nguồn nhân lực chất lượng cao hơn đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Các cán bộ KTTV sẽ làm việc với hàng trăm nguồn dữ liệu thông tin khác nhau từ các trạm quan trắc, từ vệ tinh, từ radar, từ các nguồn chia sẻ của bạn bè quốc tế, sẽ cần giải bài toán xử lý số liệu lớn, phải nắm vững và làm chủ cơ sở dữ liệu lớn (big data) và các phương pháp đồng hóa xử lý số liệu, khai thác sử dụng số liệu (data mining), và ứng dụng của trí tuệ nhân tạo trong từng khâu của quy trình tác nghiệp.

Với nhu cầu rất cần thiết hiện nay, ngành KTTV cần tích cực phát triển đồng bộ theo hướng hiện đại hoá; lấy việc đầu tư cho khoa học, công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực làm giải pháp chủ yếu để phát triển dựa trên cơ sở kế thừa và phát huy tối đa nguồn lực hiện có; cố gắng khai thác triệt để thành tựu khoa học, công nghệ trong nước, đồng thời ứng dụng chọn lọc những thành tựu khoa học công nghệ tiên tiến trên thế giới.

Minh họa ứng dụng công nghệ thông tin cho dự báo khí tượng

Phát triển dịch vụ khí tượng

Để nâng cao dịch vụ khí tượng thì ngành khí tượng cũng phải nâng cao khả năng đáp ứng được các nhu cầu cụ thể của các đối tác khác nhau. Thí dụ theo cơ quan khí tượng hàng không thì để bảo đảm dịch vụ Khí tượng hàng không phục vụ hoạt động bay an toàn, điều hòa, hiệu quả, các cơ sở cung cấp dịch vụ (CSCCDV) khí tượng hàng không thu thập, xử lý và tạo ra các sản phẩm phục vụ các đối tượng sử dụng theo tiêu chuẩn khuyến cáo của ICAO một cách chi tiết cụ thể trong phạm vi hẹp như sau:

a. Bản tin quan trắc sân bay

Quan trắc các điều kiện khí tượng sân bay được thực hiện bằng các phương  tiện, công cụ và tính toán trực quan. Bản tin quan trắc phục vụ việc lập kế hoạch bay; tàu bay hạ cánh, cất cánh ,bay đường dài (en-route)…và cho các hoạt động khai thác hàng không khác. Số liệu quan trắc cùng là một trong các số liệu cơ sở phục vụ công tác dự báo thời tiết. Việc quan trắc và báo cáo thường lệ sân bay được thực hiện 30 phút/lần. Trong trường hợp thời tiết đột biến, đạt hoặc vượt các chỉ tiêu quy định, bản tin quan trắc đặc biệt sẽ được lập và phát hành nhằm bảo đảm người sử dụng luôn nắm được tình hình thời tiết cập nhật tại các sân bay.

b. Các bản tin dự báo, cảnh báo

Các CSCCDV khí tượng tại cảng hàng không quốc tế, CSCCDV cảnh báo thời tiết trong vùng trời Việt Nam và phần vùng thông báo bay trên biển quốc tế do Việt Nam quản lý cung cấp dịch vụ dự báo, cảnh báo thời tiết phục vụ hoạt động hàng không dân dụng; phạm vi không gian trách nhiệm để lập bản tin dự báo, cảnh báo thời tiết bao gồm không gian bao phủ các cảng hàng không, sân bay và trong vùng trời Việt Nam và phần vùng thông báo bay trên biển quốc tế do Việt Nam quản lý. Các bản tin dự báo, cảnh báo bao gồm: Dự báo thời tiết cảng hàng không, sân bay (TAF, TAF AMD); Dự báo hạ cánh; Dự báo cất cánh; Dự báo thời tiết đường bay và khu vực bay; Thông báo SIGMET; Thông báo AIRMET; Cảnh báo thời tiết cảng hàng không, sân bay (AD WRNG); Cảnh báo hiện tượng gió đứt tầng thấp (WS WRNG).

- Dự báo thời tiết cảng hàng không, sân bay: Bản tin dự báo thời tiết sân bay (TAF) bao gồm các thông tin mô tả diễn biến thời tiết sẽ diễn ra tại cảng hàng không, sân bay. Trong trường hợp phát hiện hoặc nhận định được thời tiết sẽ thay đổi khác biệt và đạt ngưỡng chỉ tiêu so với nội dung bản tin TAF mới phát hành, cơ quan phát hành sẽ  lập  bản tin dự báo bổ sung (TAF AMD) để bảo đảm người dùng luôn được sử dụng bản tin cập nhật.

- Dự báo hạ cánh: Bản tin dự báo hạ cánh (TREND) được phát hành cùng bản tin quan trắc sân bay (METAR), mô tả diễn biến thời tiết quan trọng sẽ xảy ra tại cảng hàng không, sân bay trong hai giờ tới so với thời tiết thực trạng. Bản tin này chủ yếu phục vụ tàu bay cất hạ cánh.

- Dự báo cất cánh: Dự báo cất cánh có các thông tin về điều kiện thời tiết dự kiến xảy ra tại đường băng nhằm phục vụ tàu bay trong giai đoạn cất cánh.

- Dự báo thời tiết trên đường bay và khu vực bay: Dự báo điều kiện thời tiết trên đường bay và khu vực bay, kể cả bản tin bổ sung, gồm các tin tức dự báo gió trên cao, nhiệt độ trên cao, các hiện tượng thời tiết nguy hiểm trên đường bay, mây đối lưu.

- Thông báo SIGMET: Bản tin SIGMET là bản tin cảnh báo các hiện tượng thời tiết nguy hiểm trên đường bay trong vùng trách nhiệm nhằm khuyến cáo phi công về các hiện tượng thời tiết nguy hiểm sẽ gặp phải trên lộ trình. Ngoài ra, bản tin SIGMET còn phục vụ công tác lập kế hoạch bay, công tác điều hành bay.

- Thông báo AIRMET: Mục đích của thông tin AIRMET là tư vấn cho phi công về sự xuất hiện hoặc xuất dự kiến các hiện tượng thời tiết nguy hiểm có thể uy hiếp an toàn đến hoạt động bay ở các mực thấp. Hiện nay, bản tin AIREP chưa được triển khai tại Việt Nam. Tuy nhiên, bản tin này sẽ được thực hiện trong tương lai nhằm đáp ứng sự tăng trưởng hoạt động bay, đặc biệt hoạt động bay tầng thấp.

- Cảnh báo thời tiết cảng hàng không, sân bay: Cảnh báo thời tiết cảng hàng không, sân bay (AD WRNG) là thông báo ngắn gọn về điều kiện khí tượng nguy hiểm đến tàu bay, hệ thống kỹ thuật, trang bị, thiết bị đang ở mặt đất và dịch vụ cảng hàng không, sân bay.

- Cảnh báo hiện tượng gió đứt tầng thấp: Cảnh báo hiện tượng gió đứt tầng thấp (WS WRNG) là thông báo ngắn gọn về sự xuất hiện hay dự kiến sẽ xuất hiện gió đứt trong phạm vi giữa bề mặt đường cất hạ cánh và độ cao 500 mét; hiện tượng gió đứt có khả năng ảnh hưởng xấu đến tàu bay đang hoạt động trong giai đoạn cất cánh lấy độ cao, hoặc tàu bay đang vòng lượn vào tiếp cận hạ cánh.

Đối với ngành nông nghiệp các thông tin về thời tiết khí hậu cũng vô cùng quan trọng, tuy nhiên để phát triển dịch vụ này thì cơ quan khí tượng cần phải đáp ứng được: phân tích đánh giá được xu thế biến đổi nhiệt độ, lượng mưa, bức xạ… theo mùa, vụ, cụ thể cho từng phạm vi không gian hẹp; cung cấp các thông tin dự báo khí hậu hạn mùa; mối tương quan giữa các cơ chế khí hậu với sự phát triển của nông nghiệp và an ninh lương thực; khai thác thông tin khí hậu quá khứ (số liệu quan trắc lịch sử) để phục vụ cung cấp thông tin vi khí hậu cho các ngành nông nghiệp; tư vấn, cung cấp thông tin về các tài nguyên khí hậu tiềm năng (năng lượng gió, bức xạ, nước,…) ở các khu vực cụ thể để phục vụ việc khai thác, phát triển hiệu quả cho các ngành nông nghiệp.

Vụ KHQT