Tại sao các nước chọn xây dựng thành phố mới ở những nơi có nguy cơ lũ lụt ngày càng trầm trọng hơn

Khu phố Matlacha bị phá hủy sau cơn bão Ian ở Fort Myers, Florida, vào ngày 30 tháng 9 năm 2022. Ricardo Arduengo/AFP/Getty Images/FILE

Theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature hôm thứ Tư, từ năm 1985 đến năm 2015, số lượng khu định cư - từ các làng nhỏ đến các thành phố lớn - có nguy cơ lũ lụt cao nhất đã tăng 122%. Paolo Avner, nhà kinh tế cấp cao của Ngân hàng Thế giới và là tác giả chính của nghiên cứu, cho biết: “Trong thời điểm các khu định cư của con người cần phải thích ứng với biến đổi khí hậu, nhiều quốc gia đang thực sự gia tăng nhanh chóng khả năng hứng chịu lũ lụt”. Ông nói với CNN: “Đây là một xu hướng đáng lo ngại, đặc biệt khi biến đổi khí hậu đang làm gia tăng thảm họa lũ lụt trên toàn thế giới”.

Các nhà nghiên cứu đã phân tích các bộ dữ liệu về nguy cơ lũ lụt toàn cầu và dữ liệu về dấu chân định cư hàng năm trong ba thập kỷ từ 1985 đến 2015 để hiểu những nhóm dân cư bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi nguy cơ lũ lụt. Họ nhận thấy trong giai đoạn này, khi số lượng khu định cư trên thế giới tăng 85%, quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh hơn nhiều ở những vùng lũ lụt có nguy cơ cao so với những khu vực có nguy cơ lũ lụt thấp. Theo báo cáo, vào năm 2015, hơn 11% diện tích xây dựng trên toàn cầu phải đối mặt với nguy cơ lũ lụt cao hoặc rất cao, nghĩa là các khu vực có nguy cơ ngập sâu ít nhất 50 cm (17 inch) trong các đợt lũ lụt 1/100 năm.

Báo cáo cho thấy khả năng phải đối mặt với tất cả các loại lũ lụt đang gia tăng, nhưng khả năng dễ bị tổn thương trước lũ lụt ven biển đang gia tăng với tốc độ nhanh nhất. Các nhà nghiên cứu kết luận rằng rủi ro lũ lụt là đáng kể ở tất cả các khu vực trên thế giới và tất cả các nhóm thu nhập, nhưng một số phải đối mặt với rủi ro cao hơn những nhóm khác. Theo báo cáo, mức độ phơi nhiễm cao nhất ở Đông Á và khu vực Thái Bình Dương, và thấp nhất ở Bắc Mỹ và châu Phi cận Sahara.

Báo cáo cho thấy các quốc gia có thu nhập trung bình cao có tỷ lệ người định cư mới lớn nhất ở các vùng có nguy cơ lũ lụt cao nhất. Những kết quả này được thúc đẩy bởi Trung Quốc, quốc gia đã trải qua quá trình đô thị hóa rất nhanh và là nơi có gần một nửa số khu định cư mới được xây dựng ở các khu vực có nguy cơ lũ lụt cao từ năm 1985 đến năm 2015. Trong khi các quốc gia có thu nhập cao hơn hầu hết đều chứng kiến ​​mức tăng trưởng tương đối chậm ở các vùng dễ bị lũ lụt trong thời gian 30 năm, thì nhiều quốc gia - bao gồm Mỹ, Nhật Bản và Hà Lan - đã có nhiều khu định cư ở những khu vực có nguy cơ lũ lụt cao trước năm 1985 và đã phải chi số tiền rất lớn để bảo vệ họ.

Tại sao chọn xây dựng ở vùng lũ lụt?

Có nhiều lý do khiến số lượng công trình xây dựng trên đất dễ bị lũ lụt tăng lên, nhưng sự khan hiếm là nguyên nhân chính. Vùng đất an toàn hơn trước lũ lụt phần lớn đã được xây dựng sẵn, có nghĩa là sự phát triển mới đang diễn ra không cân đối ở vùng đồng bằng ngập lũ và các khu vực khác mà trước đây lẽ ra phải tránh. Ví dụ, ở Việt Nam, nơi có khoảng 1/3 diện tích đất ven biển được xây dựng, các dự án phát triển mới đang bị đẩy vào vùng đất nguy hiểm, báo cáo cho thấy.

Công nhân thành phố dọn dẹp đường phố sau khi nước rút ở phố cổ Hội An ngày 30/10/2020, sau cơn bão Molave (Hình ảnh Manan Vatsyayana/AFP/Getty).

Đôi khi các cơ hội kinh tế được cho là lớn hơn nguy cơ thảm họa, chẳng hạn như đối với các thành phố cảng lớn, cộng đồng ven biển hoặc khu du lịch. Các lý do khác bao gồm thiếu dữ liệu lũ lụt, quy hoạch đô thị kém hoặc quy định yếu kém.

Tây Nam Florida, nơi có nguy cơ bị bão ngày càng nghiêm trọng, đã chứng kiến ​​dân số bùng nổ do thời tiết nắng nóng và giá thành tương đối rẻ. Sự tăng trưởng đó diễn ra khi tiểu bang nới lỏng các quy định xung quanh việc xây dựng ở những khu vực có nguy cơ cao và vùng trũng thấp. Báo cáo khuyến nghị một số hành động cho các nhà hoạch định chính sách và lập kế hoạch, bao gồm đầu tư vào phòng chống thiên tai, hệ thống cảnh báo sớm và kế hoạch sơ tán ở những khu vực có nguy cơ lũ lụt cao, cũng như sửa đổi kế hoạch sử dụng đất và quy chuẩn xây dựng ở những khu vực có nguy cơ gia tăng.

Robert Nicholls, giáo sư về thích ứng khí hậu tại Đại học East Anglia, người không tham gia vào nghiên cứu, cho biết phương pháp của báo cáo rất chắc chắn và những phát hiện của nó “mới nhưng không có gì đáng ngạc nhiên”. Ông nói với CNN, mặc dù người ta thường nhấn mạnh vào “lũ lụt sâu hơn hoặc thường xuyên hơn”, nhưng “nguy cơ lũ lụt cũng bị ảnh hưởng bởi những thay đổi về mức độ phơi nhiễm và tính dễ bị tổn thương - nếu những điều này gia tăng thì rủi ro cũng vậy”. Ông nói thêm rằng nghiên cứu cho thấy mức độ phơi nhiễm đang tăng lên đáng kể. “Điều này đáng lo ngại vì các mô hình phát triển đang làm tăng rủi ro nếu không có biến đổi khí hậu - biến đổi khí hậu sẽ làm trầm trọng thêm những rủi ro này trong tương lai”.

Tin biên dịch: Tạp chí KTTV

Nguồn: https://edition.cnn.com/2023/10/04/world/flood-risk-cities-climate-change/index.html