Bản tin về chất lượng không khí và khí hậu của WMO nêu bật tác động của cháy rừng (phần cuối)

Cháy rừng năm 2021

Dịch vụ Giám sát Khí quyển Copernicus của Liên minh Châu Âu đo lường các hạt vật chất toàn cầu PM2.5 (tức là vật chất dạng hạt có đường kính 2,5 micromet hoặc nhỏ hơn) là một mối nguy hiểm nghiêm trọng cho sức khỏe nếu hít phải trong thời gian dài. Các nguồn bao gồm khí thải từ quá trình đốt nhiên liệu hóa thạch, cháy rừng và bụi sa mạc do gió thổi. Các trận cháy rừng dữ dội đã tạo ra nồng độ PM2.5 cao bất thường ở Siberia và Canada và miền tây Hoa Kỳ vào tháng 7 và tháng 8 năm 2021. Nồng độ PM2.5 ở miền đông Siberia đạt đến mức chưa từng được quan sát thấy trước đây, chủ yếu là do nhiệt độ cao ngày càng tăng và điều kiện đất khô.

Tổng lượng phát thải ước tính hàng năm ở Tây Bắc Mỹ được xếp hạng trong 5 năm cao nhất của giai đoạn 2003 đến 2021, với nồng độ PM2,5 vượt xa giới hạn do Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị. Ở quy mô toàn cầu, các quan sát về tổng diện tích bị đốt cháy hàng năm cho thấy xu hướng giảm trong hai thập kỷ qua do số lượng đám cháy ở các savan và đồng cỏ giảm (Bản tin WMO Aerosol năm 2021). Tuy nhiên, ở quy mô lục địa, một số khu vực đang có xu hướng gia tăng, bao gồm các khu vực phía tây Bắc Mỹ, Amazon và Australia.

Các kịch bản trong tương lai

Báo cáo đánh giá lần thứ sáu của Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) (AR6) bao gồm các kịch bản về sự tiến triển của chất lượng không khí khi nhiệt độ tăng trong thế kỷ 21. Nó đã đánh giá rằng xác suất của các sự kiện cháy rừng thảm khốc – như những gì được quan sát thấy ở miền trung Chile vào năm 2017, Australia 2019 hoặc miền tây Hoa Kỳ vào năm 2020 và 2021– có khả năng tăng 40-60% vào cuối thế kỷ này dưới mức cao kịch bản phát thải, và 30-50% trong kịch bản phát thải thấp.

Nếu lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính vẫn ở mức cao, khiến nhiệt độ toàn cầu tăng 3°C so với mức tiền công nghiệp vào nửa sau của thế kỷ 21, mức độ ôzôn bề mặt dự kiến sẽ tăng lên ở các khu vực bị ô nhiễm nặng, đặc biệt là ở châu Á. Con số này bao gồm mức tăng 20% ở Pakistan, miền bắc Ấn Độ và Bangladesh, và 10% ở miền đông Trung Quốc. Hầu hết sự gia tăng ôzôn sẽ là do sự gia tăng lượng khí thải từ quá trình đốt cháy nhiên liệu hóa thạch, nhưng khoảng một phần năm sự gia tăng này sẽ là do biến đổi khí hậu, rất có thể được thực hiện thông qua sự gia tăng sóng nhiệt, làm khuếch đại các đợt ô nhiễm không khí. Do đó, sóng nhiệt ngày càng trở nên phổ biến do biến đổi khí hậu, có khả năng tiếp tục dẫn đến suy giảm chất lượng không khí.

Một kịch bản phát thải khí carbon trung tính trên toàn thế giới sẽ hạn chế sự xuất hiện của các đợt ô nhiễm không khí ôzôn cực đoan trong tương lai. Điều này là do những nỗ lực nhằm giảm thiểu biến đổi khí hậu bằng cách loại bỏ việc đốt nhiên liệu hóa thạch (dựa trên carbon) cũng sẽ loại bỏ hầu hết lượng khí thải tiền chất ozone do con người gây ra (đặc biệt là nitơ oxit (NOx), Hợp chất hữu cơ dễ bay hơi và mêtan).

Vật chất dạng hạt, thường được gọi là sol khí, có các đặc tính phức tạp có thể làm mát hoặc làm ấm bầu khí quyển. Lượng sol khí cao - và do đó chất lượng không khí kém - có thể làm mát bầu không khí bằng cách phản xạ ánh sáng mặt trời trở lại không gian, hoặc bằng cách hấp thụ ánh sáng mặt trời trong khí quyển để nó không bao giờ chạm tới mặt đất.

IPCC gợi ý rằng kịch bản các-bon thấp sẽ liên quan đến sự ấm lên nhỏ, ngắn hạn trước khi nhiệt độ giảm. Điều này là do tác động của việc giảm các hạt sol khí, tức là ít ánh sáng mặt trời phản chiếu vào không gian, sẽ được cảm nhận trước tiên, trong khi việc ổn định nhiệt độ để giảm lượng khí thải carbon dioxide sẽ lâu hơn. Tuy nhiên, lượng phát thải aerosol tự nhiên (ví dụ: bụi, khói cháy rừng) có khả năng tăng lên trong môi trường khô hơn, ấm hơn do điều kiện sa mạc hóa và hạn hán, và có thể loại bỏ một số tác động của việc giảm aerosol liên quan đến các hoạt động của con người.

Một thế giới tương lai tuân theo kịch bản phát thải các-bon thấp cũng sẽ được hưởng lợi từ việc giảm sự lắng đọng của các hợp chất nitơ và lưu huỳnh từ khí quyển xuống bề mặt Trái đất, nơi chúng có thể gây hại cho các hệ sinh thái. Phản ứng của chất lượng không khí và sức khỏe hệ sinh thái đối với việc giảm phát thải được đề xuất trong tương lai sẽ được giám sát bởi các trạm WMO trên toàn thế giới, có thể đánh giá hiệu quả của các chính sách được thiết kế để hạn chế biến đổi khí hậu và cải thiện chất lượng không khí. Do đó, WMO sẽ tiếp tục làm việc với nhiều đối tác bao gồm Tổ chức Y tế Thế giới và Dịch vụ Giám sát Khí quyển Copernicus của EU để giám sát và giảm thiểu các tác động.

Biên dịch: Thanh Tâm

Link: https://public.wmo.int/en/media/press-release/wmo-air-quality-and-climate-bulletin-highlights-impact-of-wildfires