Vẽ một ranh giới trên cát khi cộng đồng thích ứng với biến đổi khí hậu

Cát được di chuyển theo gió mùa trong đất liền ở miền nam Madagascar (UN News/Daniel Dickinson)

Daniel Dickinson của UN News đã tới Madagascar trước Hội đồng Môi trường Liên Hợp Quốc, diễn ra tại Nairobi, Kenya, từ ngày 26 tháng 2, để hỏi mọi người xem họ đang đối phó như thế nào. Cuộc sống ngày càng trở nên khó khăn ở ngôi làng Zanavo Fagnalenga ở cực nam của Madagascar. Nhiều năm kém phát triển, một loạt các cuộc khủng hoảng nhân đạo và tác động của biến đổi khí hậu đã đẩy ngôi làng vài trăm người này vào cảnh nghèo đói và đôi khi khiến nó gần như không thể ở được. Những ngôi nhà nhỏ hình tam giác bằng gỗ và cỏ nằm rải rác trên khung cảnh bụi bặm và khô cằn. Một số dân làng bán đậu phộng được đóng trong những chiếc lon nhỏ rỉ sét, còn sắn được xếp thành hàng và sẵn sàng cho bất cứ ai có đủ khả năng chi trả. Một lượng nhỏ nước hiện có được dành riêng cho nhu cầu tiêu dùng của con người và để duy trì sự sống cho một số cây trồng bên lề khu định cư.

Người dân ở miền nam Madagascar đang học cách thích ứng với biến đổi khí hậu (UN News/Daniel Dickinson).

Biến đổi khí hậu tăng cường tác động của thời tiết

Như người dân còn nhớ, đánh cá và trồng trọt là hoạt động chính ở đây và người dân đã có thể đương đầu với những thăng trầm của thời tiết, trong đó, gió mùa tăng cường mạnh từ đầu tháng 3 hàng năm. Nó thổi từ Ấn Độ Dương và cuốn theo lớp đất cát đỏ dọc theo bờ biển trong thời kỳ này. Nó được gọi là Tiomena, dịch từ tiếng Malagasy là “gió đỏ”.

Jean Christian Lahanbitoly, một ngư dân và lãnh đạo cộng đồng cho biết Tiomena đã có tác động đáng kể đến cuộc sống ở các cộng đồng ven biển. “Tiomena mang cát trên những ngọn đồi dọc theo bờ biển và đưa cát vào đất liền về phía làng của chúng tôi. Khi nó mạnh thì gần như không thể làm việc bên ngoài được. Không làm việc nghĩa là không có tiền mua lương thực, nước uống nên khó khăn rất nhiều”. Tiomena không phải là một thách thức mới đối với cộng đồng này và các cộng đồng khác ở các xã nông thôn Maroalopoty và Maroalomainty, nhưng cường độ của nó đã tăng lên do biến đổi khí hậu.

Nạn phá rừng trong nhiều thập kỷ đã khiến nhiều sườn đồi trơ trụi và chịu sự tàn phá của gió mạnh, dẫn đến xói mòn đất cát mà các cộng đồng này đã xây dựng trên đó ngày càng gia tăng. Và khi cát tràn qua đất của những người chủ yếu làm nghề nông này, khả năng trồng trọt ngày càng giảm. Tuy nhiên, ngôi làng đang bị tàn lụi bởi một khía cạnh khác của biến đổi khí hậu - thiếu nước. Ông Lahanbitoly nói: “Nông dân rất khó trồng bất kỳ loại cây trồng nào vì Tiomena đang mang theo cát phủ kín đất đai và làng mạc của chúng tôi”. “Bây giờ mọi chuyện càng trở nên khó khăn hơn vì chúng ta cũng không có đủ mưa”.

Madagascar là quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề thứ tư bởi biến đổi khí hậu trên thế giới theo Liên Hợp Quốc. Trên khắp miền nam Madagascar, nông dân đang phải vật lộn để thu hoạch các loại cây trồng khô cằn, đặc biệt là ngô được trồng theo truyền thống nhưng cần nhiều nước. Ông Lahanbitoly cho biết một số người đã bắt đầu rời bỏ những ngôi làng như Zanavo Fagnalenga và di cư về phía bắc để tìm kiếm những điều kiện trồng trọt ít thách thức hơn “nơi đất đai tốt hơn và cuộc sống dễ dàng hơn”. Đối với nhiều người, đó là cách duy nhất để tránh bị đói.

Một người phụ nữ bán nông sản ở làng Zanavo Fagnalenga (UN News/Daniel Dickinson).

“Tôi là người lạc quan”

Ông nói thêm: “Tôi là một người lạc quan, nhưng quan điểm bi quan là nếu mọi thứ không được cải thiện, tất cả chúng ta sẽ chết vì đói”. Ông Lahanbitoly có quyền cảm thấy lạc quan sau khi khởi động một dự án nhằm bảo vệ môi trường sống ven biển dễ bị tổn thương và tạo điều kiện cho cộng đồng kiếm kế sinh nhai.

Trọng tâm là loài cây Sisal có khả năng chống chọi với các điều kiện khắc nghiệt và thích nghi tốt với môi trường khô cằn hơn. Khi được trồng trong lưới, cây có thể giúp bảo vệ lớp đất mặt và ngăn ngừa xói mòn thêm. Ở Maroalopoty và Maroalomainty, điều này có nghĩa là ít bão cát hơn và có nhiều cơ hội khai thác đất hơn. Sợi cứng mà nó tạo ra cũng có thể được khai thác thương mại và chế biến thành dây thừng và thậm chí cả quần áo. Nông dân địa phương Lydia Monique Anjarasoa cho biết: “Đã lâu rồi chúng tôi không thể canh tác ở vùng đất này vì cát, nhưng chúng tôi đã trồng cây sisal, điều này đã giúp ích cho cộng đồng”.

Việc trồng cây sisal, cùng với cây xương rồng và cây ipomoea, một loại cây nho, giúp đất ổn định hơn và giữ nước tốt hơn, đã được Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) và chính phủ hỗ trợ. Các cá nhân được trả tiền để trồng cây, mang lại thu nhập cần thiết mà họ có thể chi tiêu trong cộng đồng của mình, từ đó thúc đẩy nền kinh tế địa phương.

Một loài cây đã thay đổi cảnh quan

Fabrice Mamitiana của UNDP cho biết: “Người dân sống ở đây rất dễ bị tổn thương và trở nên nghèo hơn khi mùa màng giảm sút”. “Cộng đồng rất vui vì chúng tôi đã tạo ra việc làm và họ thấy rằng cát ngừng phát triển vì cây sisal mà họ trồng. Điều này cho phép họ tiếp tục trồng trọt trên phần đất nông nghiệp còn lại và với lượng mưa ít, họ có thể thu hoạch được một ít”. Giờ đây, nông dân và gia đình họ đang trồng trọt, ăn và bán đậu, kê và lúa miến cùng các loại cây trồng khác. Giờ đây, họ đã kiên cường hơn trước môi trường ngày càng khắc nghiệt và lần đầu tiên sau vài năm họ nhận ra rằng họ có một tương lai năng suất và bền vững trên mảnh đất của mình.

Tuy nhiên, họ khó có thể làm gia tăng lượng mưa không ổn định trong vùng. Thống đốc vùng Androy, Soja Lahimaro cho biết: “Nơi nào không có mưa thì không có sản xuất và điều này đã dẫn đến việc người dân trong khu vực này bị mất vốn và đẩy họ vào tình trạng đói nghèo”. Ông giải thích: “Có những giải pháp khẩn cấp, nhưng đây chỉ là tạm thời, vì vậy, chúng tôi đang hợp tác với Liên hợp quốc và chính phủ về một kế hoạch phát triển dài hạn hơn”. Có kế hoạch, nếu có kinh phí, để mở rộng việc trồng cây sisal tới các cộng đồng khác ở phía nam nhằm củng cố khả năng phục hồi của họ trước biến đổi khí hậu và hỗ trợ họ trên con đường phát triển bền vững.

Tin ngắn: Tạp chí KTTV

Nguồn: https://news.un.org/en/story/2024/02/1146937